लालवावु पण्डितको अभिव्यक्तिवारे

राष्ट्रियता, स्वाभिमान, सीमाजस्ता विषयवस्तुहरु उठान हुनासाथ हामी नेपालीहरुको आँखामा कि त आँसु हुन्छ, कि त क्रोध । यी दुवै समस्या समाधानको उपाए होईनन् । पश्चिमा समाज फेरि एति यान्त्रिक लाग्छ कि लाग्छ मानिसहरुको मुटुकलेजा घरै राखेर बाहिर निस्कन्छन् । यो अतिभावनात्मकता र अतियान्त्रिकता बीचको कुनै बिन्दु भेटाउन सक्ने हो भने बल्ल त्यही व्यवहारिक रामराज्य हुनसक्थ्यो होेला । देसमा कुनै अव्यवस्था भयो भने विदेसमा एस्तो हुन्छ भनेर उदाहरण दिनु हाम्रो परम्परा भएको छ । तर विकृति त जता पनि छन् ।

हामी एतिखेर कस्तो समाजको निर्माण गर्ने भन्ने वहसका बीचमा छौं । संविधान निर्माण प्रकृयामा पनि यि दुई प्रकारका स्वभाव र हठ प्रष्टरुपमा देखिएका छन् । संविधान यन्त्रवत र भावनापरस्त दुवै हुनु हुँदैन । हाम्रा सभासद तथा नीतिनिर्माताहरुको सुझवुझ, तिनको कुनै विषयवस्तुमाथिको ज्ञान, तिनको स्वभाव र हठले यो प्रकृयामा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्दछ ।

अहिले खुवै चर्चामा छ सामान्य प्रशाशन मन्त्री लालबाबु पण्डितको अभिव्यक्ति । उनीमा देखिएको देशभक्तिको भावना, कामप्रतिको लगाव र विश्वास हाम्रा अरु नेताहरुमा सायदै होला र यसको प्रशंशा जति गरे पनि थोरै हुन्छ ।

General Administration Minister of Nepal Mr. Lalbabu Pandit (Photo: Internet)

नेपालले दोहोरो नागरिकताको व्यवस्था नगरिसकेको अवस्थामा देसको सरकारि कर्मचारि कुनै अर्को देशको नागरिक कसरि हुनसक्यो? यो त सरारर दण्डनीय अपराध भैहाल्यो । यस्तो संवेदशील र राष्ट्रियताजस्तो अपराधीलाई कुनै ऐन नियम संसोधनको आवश्यकताबिना नै तुरुन्त कारवाहि हुनुपर्छ । जो देसले प्रदान गरेको छात्रवृत्तिले विदेसमा पढेर उतै पलाएन भए तिनको कुनै नैतिक अधिकार हुँदैन स्वदेस पर्कने । तर कानुन जति व्यवहारपरक हुन आवश्यक छ त्यति नै भावनाको कदर गर्ने खालको पनि हुन आवश्यक छ । देशको मन्त्रिजस्तो पदमा पुगेको यत्तिको राष्ट्रप्रेमी र जिम्मेवार व्यक्तिले विविध परिस्थितिवस देस छोडेर हिँडेकाहरु सबैलाई अपराधीको दायरामा राख्नु मूर्खता हुनेछ ।

एनआरएनलाई दोहोरो नागरिकताको विषय एउटा छुट्टै वहसको विषय वन्न सक्छ । म विगत ५ वर्षदेखि विदेशमा भएको र चाहेमा नागरिकता पाउन सक्ने बाटोमा भए पनि एनआरएनले वर्षौंदेखि रटान लगाएको दोहोरो नागरिकताको विपक्षमा छु । दोहोरो नागरिकता पाउनु पर्छ भन्ने माग राष्ट्रियता र नागरिकताको व्यापारिकरणको पक्षमा गरिएको स्वार्थप्रेरित अलाप मात्रै हो ।

आमाको दुध आएन भनेर भनेर भैंसीलाई आमा बनाउने अनि अर्को साल आमाको छाती भरिलो देखेर म तिम्रै सन्तान हुँ मलाई अंश चाहिन्छ भन्ने कुरा कति सर्मनाक होला त्यो मैले भनिरहनु पर्दैन । अहिलेको अवस्थामा एनआरएन देश फिर्ने भनेको नाफा कमाउन मात्रै हो । तपसिलका कुराहरु नौटकी हुन् भनेर व्यवहारले पुष्टि गर्छ । नागरिकता पैसासँग साटीने जिनिस् पक्कै होईन ।

अन्य मुलुकमा के हुन्छ त्यो मैले जानाकारि राख्दिनँ तर अष्ट्रेलियाको हकमा यहाँको सरकारले सोझै नागरिकता कसैलाई पनि दिँदैन । पिआर लिएको केहि वर्षपछि यहाँको सरकारले तोकेअनुसार प्रकृया पुरा गरेमात्र कसैले नागरिकताको लागि आवेदन दिनसक्छ । यो पूर्णतया व्यक्तिको चाहनामा निर्भर गर्दछ किनकी पिआर भएपछि यो देसमा वसोवास गर्ने कुरामा कुनै किसिमको समस्या हुँदैन । वषौंसम्म पिआर लिएर वसे पनि आफ्नो देशको नागरिकता नत्यागेका कैयन् नेपालीहरु यहाँ छन् । पिआर र नागरिकबीचको फरक भनेको सरकारबाट प्राप्त हुने सेवा सुविधा नै हो ।

जसले अलिकति बढी सरकारि सेवा सुविधाको लागि अथवा भनौं पैसा या अन्य लाभको लागि आफ्नो देशको नागरिकता निर्ममतापूर्वक त्यागेका छन् तिनले फेरि नेपालको नागरिकता पनि पाउनु पर्छ भनेर भन्नु ईमानले त नदिनु पर्ने हो । वेईमानीको र अवसरवादीको कुरा बेग्लै भो । तिनले नैतिकरुपमा नेपाली नागरिकता फेरि पाउने हक गुमाएता पनि अष्ट्रेलियन नागरिकता लिनको लागि नेपाली नागरिकता त्याग गर्दै गर्दा पक्कै पनि एकपटक नाफाघाटाको, नेपालमा आफ्ना भविष्यवारे अन्य विकल्पहरुको हिसावकिताव त गरेका नै होलान् ।

यस्तो भनिरहँदा, देशलाई माया गर्दागर्दै, परिश्रम र पसिनाले आफ्नै माटो सिंचने रहर हुँदाहुँदै विदेश लाग्नु परेकाहरुको पीडाको वारेमा अर्को वहस हुन सक्ला तर यूरोप, अमेरिका, अष्ट्रेलियाको नागरिकता त्यागेर कोही नेपाल फर्कन्छ भनेर कम्तीमा मैले पत्याउँदिन । तर डिभी भर्दैमा, विदेश जाने कुनै प्रकृया अपनाउँदैमा त्यो मान्छे राष्ट्रघाती भन्नु, नागरिकता ऐन र भावना विपरित भयो भन्नु या त अतिराष्ट्रवादी लहड हो या त मनोवैज्ञानिक इश्र्या हो ।

अष्ट्रेलियाको सन्दर्भमा पिआर अथवा स्थायी वसोवास अुनमति भनेको र नागरिकता भनेको दुई भिन्न कुराहरु हुन् । यो विषयमा मन्त्रि पण्डितको अभिव्यक्ति आवेशपूर्ण छ । पिआर भनेको लगभग आउनजान गर्न मिल्ने भिषा जस्तैजस्तै हो । विद्यार्थीको हकमा उसले यहाँको शैक्षिक संस्थाबाट डिग्री हासिल गरेपछि आइईएलटिएसमा आवश्यक अंक ल्याउनासाथ पिआर पाउन सक्छ । पिआर होल्डर भनेका विदेसमा दक्षता हासिल गरेर भोली देस फर्कनसक्ने सम्भावना भएको जनशक्ति हुन् ।  किनकी पिआर लिनका लागि आफ्नो देशको नागरिकता त्याग्नु पर्दैन । नागरिकता लिन चाहे मात्रै आफ्नो देसको नागरिकता त्याग्नुपर्छ ।

पिआर लिएकै भरमा जन्मदेशको नागरिकता त्याग्नुपर्ने हो भने त्यो मानिस कुनै देशको पनि नागरिक रहँदैन । यो त सरासर अन्याय हुन्छ । पिआर लिएर पनि आफू नागरिक भएको देसमा बसेर नियम नमिचिकन काम गर्नुलाई अपराधको संज्ञा दिनु सर्वथा गलत् हो । पिआर लिएको छ, नागरिकता पनि लिन्छ भन्नु यसका दाँत पलाए, झारिदिनु पर्छ, नत्र भोली दाह्रा पनि पलाउँछ भनेजस्तै हो । ऐन कानूनमा अन्यायको व्यवस्था नहोस् भनेर सबैले सोच्न जरुरि छ ।

संसारका केही देसहरुमा केही वर्ष पहिले हाम्रोमा अहिलेजस्तै जनशक्ति विदेसिने समस्या रहेको र पछि देस फर्कने वातावरण बनेपछि फर्किएको श्रम र सीपले देश कायापलट गरिदिएको उदाहरणसहितका भाषण हाम्रै नेताहरुले कान फुट्ने गरी दिएको मैले धेरै पटक सुनेको छु । मन्त्रि पण्डितले भने झैं विदेश जान खुट्टा उचाले मात्रै पनि नागरिकताको मर्म भावनामा चोट पुग्ने र त्यो सँजाएको भागिदार हुन पर्नेजस्तो ईश्यामिश्रीत विभेदपूर्ण तर्कले ठाउँ पाउने हो भने हाम्रो विदेशिएको जनशक्ति कहिले पनि स्वदेसले सदुपयोग गर्न पाउला भनेर कल्पना पनि गर्न सकिँदैन । आफ्नो व्यक्तिगत बुझाई र लहडको भरमा कुनै जिम्मेवार पदमा आसिन व्यक्तिले यो देस तिम्रो होईन भनेर कसैको भावनामा ठेस पुराउँछ भने त्यो पनि सजायँको भागीदार हुनुपर्दछ ।

Originally posted on: October 2013
Updated due to setting problems.