किन हाल्ने गगनलाई भोट?

म सानै हुँदा हातमा चारतारे झण्डा समाएको ठूलै हुल गाउँमा जन्तीको लस्करजस्तो नाच्दै गाउँदै हिँडिरहेको रमिताजस्तो घटना सम्झन्छु । ति कुर्लन्थे– ‘चारतारे चारै चीत, देखिस् माले हाम्रो जित ।’ सायद त्यो कुनै चुनाव को परिणामपछिको विजय उत्सवको समय थियो ।

मलाई राजनीतिबारे कुनै ज्ञान थिएन । स्कूलको प्रार्थनाकालमा लहराएको चन्द्रसूर्य अंकित झण्डाबाहेक अरु झण्डा मैले देखेको पनि थिईनँ । झण्डा देसको मात्रै हुन्छ भनेर जानेको म त्यो दिन अलमल्ल परेर बुबाको अनुहारमा हेरिरहेको थिएँ अनि सोधेको थिएँ– ‘किन यि मान्छेहरुले समाएको झण्डामा चन्द्रसूर्य छैन?’ त्यही दिन बुबाको मुखबाट मैले नेपाली काँग्रेसको नाम सुनेको थिएँ ।

मनमा निकै जिज्ञासाहरु उत्पन्न भएको दिन थियो त्यो । बुबा स्कूलको शिक्षक हुनुहुन्थ्यो । स्कूलमा पनि, घरमा पनि बुबाले मेरा जिज्ञासाहरुको समाधान दिनुहुन्थ्यो । त्यो दिन बेलुका मैले फेरि बुबालाई सोधें– ‘बाबा नेपाली काँग्रेस भनेको के हो?’ त्यो साँझ बाबाले काँग्रेसबारे भनिरहँदा फेरि एकपटक रातीमै भए पनि चारतारे झण्डा समाएर एक्लै कुदुँजस्तो लागेको थियो । राणाशासन, प्रजापरिषद, अमर शहिदहरु, ०७ सालको आन्दोलन, पञ्चायत र यसविरुद्धको आन्दोलन हुँदै ०४६ सालसम्म आईपुग्दा मेरो बालमष्तिष्कमा दिउँसो देखेको चारतारे झण्डाप्रति अगाध स्नेह जागृत भएको थियो ।

मैले फेरि सोधें– ‘बाबा मान्छेहरुले ‘माले’लाई किन गाली गरेका? माले को हो ?’ बाबाले भन्नुभयो– ‘मालेहरु साम्यवादी हुन् । कमिनिष्टहरु हुन् । तिनीहरुले सबै जातपात साम्य बनाउने भन्छन् । तल्लो जातकालाई हाम्रो घरभित्र, मन्दिरभित्र हुल्ने भन्छन् ।’ मलाई मालेहरुसँग नराम्रो रिस उठेको थियो त्यो वेला । मनमनै गाली गरेको थिएँ, तर मनमनै खुसी पनि थिएँ काँग्रेसले जितेकोमा । कताकता सुरक्षितजस्तो महसुस भएको थियो । सोचें तल्लो जातकाहरु काँग्रेसले जितेको कारण हाम्रो घरभित्र छिर्न नपाउने भए !

मेरो बाबा स्कूलको शिक्षक भएर पनि काँग्रेस त्यसरी बुझ्नुभएको थियो । बाबाले बुझेको काँग्रेस मैले पनि निकै वर्षसम्म बुझिरहें । सायद हाईस्कूल नसक्दासम्म त्यसको धेरथोर अंश रहिनै रह्यो । क्याम्पस पुगेपछि पनि काँग्रेसलाई फरक तरिकाले बुझ्न निकै समय लाग्यो । वी.पी. र प्रजातान्त्रिक समाजवादलाई गहिरो गरी नबुझ्दासम्म मैले काँग्रेस त्यही यथास्थितिवादी र समाजमा वर्गीय विभेदको पक्षपोषण गर्ने दल भनेरै बुझिरहें । तर ‘शक्ति बन्दूकको नालबाट निस्कन्छ’ भन्ने कम्यूनिष्ट आदर्शले पनि खासै तान्न सकेन । यसबाट मलाई सधैं रगतको अमिलो गन्ध आईरह्यो । म कम्यूनिष्ट नहुनुका मेरा हाँसउठ्दा वैयक्तिक कारणहरु पनि छन्, अहिले त्यतातिर नलागौं ।

काँग्रेसीहरुले कुरा चपाउन आवश्यक छैन– तिनका अधिकांश मतदाताले बुझेको र बुझाईएको काँग्रेस आज पनि केही हदसम्म त्यही हो । थोरै यथार्थ, अलिकति कम्युनिष्ट धारका मानिसहरुले लगाउने एकोहोरो यथास्थितिवादीको आरोप र धेरै काँग्रेस पार्टी स्वयम्ले आफ्नै मतदाताहरुलाई बुझाउन नसकेको वास्तविकताको मिश्रण अहिलेको काँग्रेस हो । सायद मभन्दा अघिल्लो पुस्ताले बनाउन र बुझाउन खोजेको काँग्रेस यस्तै भ्रमपूर्ण काँग्रेस थियो ।

सामाजिक, राजनैतिक रुपान्तरणको यो संगीन समयमा यो देसकै पुरानो र ठूलो दलमा त्यो भ्रमपूर्ण काँग्रेसबाट असली काँग्रेसमा रुपान्तरण हुने ठूलो आवश्यकता र चुनौति छ । आसन्न महाधिवेसन काँग्रेसीजनहरुको लागि यो दाग पखाल्ने सुवर्ण अवसर हो ।

मैले आफै बाँचेको म र मेरो बुबापुस्ताबीचको यो अन्तर वर्तमान काँग्रेस बुझाउने एउटा सांकेतिक घटना हो । यि दुई पुस्ताबीच छर्लंग देखिने भिन्नताको यो सार पनि हो । म सदस्यताधारि काँग्रेस होईन तर काँग्रेस महाधिवेसनको सन्दर्भमा गगन थापाको पुस्ता प्रतिष्पर्धामा उत्रिएपछि मनमा एउटा तरंगजस्तो पलाएको छ ।

त्यो बेलाको मेरो बुवा र अहिलेको  बुबाबीच आकाश–पातालको फरक छ । अफसोस् बुबा बदलिनुभए झैं काँग्रेस बदलिएको छैन । सदस्यताधारी काँग्रेस नभएर पनि हामीले बुझेका छौं– काँग्रेस हुनु जातीवादी हुनु हैन, वर्गभेदी हुनु हैन तर यही कुरा सक्रिय काँग्रेस भएको पुरानो पुस्ताले स्वीकार गर्न गाह्रो छ । यही पुस्तान्तरको अन्तरद्वन्दसँगै एउटा युवाले काँग्रेस भएर बाँच्न चाहेको समाज र पुरानो पुस्ताले बुझेको काँग्रेसबीचको द्वन्द नै वास्तवमा यतिबेलाको काँग्रेस महाधिवेशनको असली द्वन्द हो ।

कुरा घटनाविशेषको हैन । मेरो जीवनको घटना सबैको परिवेशसँग नमिल्ला पनि । तर कुरा त समाज परिवर्तनको वेग र आवश्यकतालाई वोध गरी सोअनुरुप पार्टीलाई शैद्धान्तिकरुपमा रुपान्तरण गर्नसक्ने नेतृत्वको हो । जसरी मैले मेरो बुबापुस्तालाई परिवर्तन सिकाउदै  समाजको आवश्यकताअनुरुप रुपान्तरित गर्न सक्छु त्यसरि नै गगनहरुले काँग्रेसलाई वैचारिक र सांगठानीकरुपमा रुपान्तरित गर्न सक्छन् र गर्ने अवसर पाउनु पर्छ ।

लुकाउन पर्ने कुरा केही छैन काँग्रेस विगतमा ‘गणतन्त्र आउँछ’ भन्न मन नलागेर  ‘त्यो आउँछ’ भन्नेहरुले हाँकेको पार्टी हो । भलै गुणदोष सबैका हुन्छन् समयले तिनको मूल्यांकन गरेको छ र आगामी दिनमा पनि गर्ला । तर यो समय काँग्रेसको नेतृत्वमा 'संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल'को संविधान घोषणा गर्ने गौरवपूर्ण घडिसम्म पार्टीलाई ल्याईपुराउन गगनहरुले दिएको योगदान र वगाएको पसिनाको मुल्यांकन गर्ने उचित समय भएकोले प्रतिनीधिहरुले गुट–उपगुटवाला खिचातानीबाट पृथक रहेर पार्टीलाई बैचारिक र सांगठानीक दृष्टिकोणबाट रुपान्तरित गर्न नेतृत्वको लागि गगनपुस्तालाई भोट हाल्नु आवश्यक छ । र केही दिनमा यो हुनेछ भनेर विश्वास गर्न सकिने प्रशश्त आधारहरु पनि छन् ।